پس از مذاکرات بسیار طولانی، ایالات متحده و شرکای بین المللی به یک چارچوب تاریخی برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران و صلح آمیز نگاه داشتن آن به دست آوردند.
پرزیدنت اوباما در دوم آوریل در کاخ سفید با اعلام پارامترهای اصلی این تفاهم گفت: “امروز ایالات متحده، همراه با شرکا و متحدان به یک درک تاریخی با ایران دست یافته است.” پرزیدنت اوباما افزود: “من متقاعد هستم که این چارچوب به یک توافق همه جانبه نهایی خواهد انجامید که کشور ما و متحدانمان و جهان ما را امن تر خواهد کرد.
مذاکرات گروه پنج به علاوه یک (پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد: آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین به علاوه آلمان) در سوئیس در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) به تفاهم سیاسی با ایران منجر شد. ادامه گفتگوها برای دستیابی به یک توافق نهایی تا ٣٠ ژوئن ادامه خواهد یافت.
نکات کلیدی برنامه جامع اقدام مشترک:
– غنی سازی اورانیوم: ایران تقریبا دو سوم سانتریفیوژهای نصب شده خود را کاهش خواهد داد و از ساخت تاسیسات (هسته ای) جدید به منظور غنی سازی اورانیوم تا ١٥ سال خودداری خواهد کرد. همه سانتریفیوژهای اضافه و زیرساخت های غنی سازی در انباری تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار خواهد گرفت و تنها به عنوان جایگزینی برای سانتریفیوژهای فعال مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
– بازرسی ها و شفافیت: آژانس بین المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته ای ایران از جمله تاسیسات غنی سازی نطنز و تاسیسات غنی سازی فردو دسترسی مستمر خواهد داشت. آژانس همچنین از مدرن ترین و پیشرفته ترین فناوری نظارت استفاده خواهد کرد.
– راکتورها و بازفرآوری: ایران راکتور تحقیقی آب سنگین اراک را بازطراحی و بازسازی می کند و همه سوخت هسته ای مصرف شده را به خارج از کشور منتقل می کند. ایران هیچ بازفرآوری یا تحقیق و توسعه بازفرآوری سوخت هسته ای مصرف نشده انجام نخواهد داد.
– تحریم ها: تحریم ها در صورتی که ایران به صورت قابل راستی آزمایی به تعهدات خود پایبند مانده باشد، تخفیف می یابد. تحریم های وابسته به برنامه هسته ای ایران که از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا اعمال شده، پس از آنکه آژانس تایید کند که ایران همه گام های کلیدی مرتبط با فعالیت هسته ای را برداشته است، تعلیق خواهند شد. اگر ایران در هر مقطعی به تعهداتش عمل نکند، این تحریم ها بار دیگر اعمال می شوند.
پرزیدنت اوباما در سخنان روز دوم آوریل خود افزود: “ایران با محدودیت اکید برنامه هسته ایش رو به رو خواهد بود و با بیشترین بازرسی های شدید و سرزده و یک رژیم شفافیت که در تاریخ برنامه های هسته ای بی سابقه است، موافقت کرده است.” از این رو به گفته پرزیدنت اوباما “این توافق نه بر پایه اعتماد، بلکه بر اساس راستی آزمایی بی سابقه صورت گرفته است.”
دورنمای پیوستن ایران به جامعه جهانی
پرزیدنت اوباما در بخشی از سخنان خود خطاب به مردم ایران گفت: “برای مردم ایران می خواهم باری دیگر بر همان چیزی که در آغاز ریاست جمهوری خود گفتم تاکید کنم. ما آماده ایم با شما بر اساس منافع و احترام متقابل تعامل داشته باشیم. این توافق دورنمای رفع تحریم هایی را فراهم می کند که به علت نقض قوانین بین المللی توسط ایران اعمال شدند. از آنجا که رهبر ایران علیه تولید تسلیحات هسته ای فتوایی صادر کرده است، چارچوب کنونی فرصت راستی آزمایی برای ایران فراهم می کند که نشان دهد برنامه هسته ایش به راستی صلح آمیز است. این نشان می دهد که اگر ایران به تعهدات بین المللی پایبند بماند، می تواند بار دیگر به جامعه جهانی بپیوندد و از این راه به استعدادهای خلاق و امیدهای مردم ایران جامه عمل بپوشاند. این هم برای ایران و هم برای جهان خوب است.”