هنرمند زینه ابی راشد، در یکی از محله های بیروت که تک تیراندازان در آن وحشت می آفریدند بزرگ شد.
او سال ها بعد از جنگ داخلی در لبنان تصمیم گرفت یک گزارش شخصی از بزرگ شدن در یک شهر جنگ زده منتشر کند. ولی ابی راشد یک گزینه غیر عادی را پیش گرفت. او داستان خود را از طریق یک کتاب مصور بازگو کرد. او فکر کرد که تصویرهای سیاه و سفید همراه با تکه های کوچکی از نوشته، به داستان او تحت عنوان“بازی پرستوها” یک جلوه تصویری خاطره انگیزتر و جاذبه ای درونی تر خواهد بخشید.
ابی راشد و هنرمندان دیگر از قالب کتاب مصور برای بیان داستان های شخصی و کاوش مسائل جدی سیاسی و اجتماعی استفاده می کنند. آنها با اقدام به چنین کاری، این سبک را که زمانی مختص قهرمانان اکشن و هوادران نوجوان آنها بود، متحول ساختند. بعضی از این کتاب ها که اکنون رمان های تصویری یا گرافیک خوانده می شوند، در شمار پرفروش ترین آثار قرار گرفته اند، بعضی دیگر نیز به بازار ویژه ای برای بزرگسالان تبدیل شده اند. این جریان برای سبک خاص داستان نویسی که از یک سرگرمی ارزان قیمت برای کودکان ریشه می گیرد، تحول شگفت انگیزی است.
از سال های دهه ۱۸۰۰ تا کنون روزنامه ها داستان های مصوری –رشته تصاویر کنار هم چیده شده که قصه ای را بیان می کنند- منتشر کرده اند. در دهه ۱٩۳۰، ابرقهرمانانی مانند کاپیتان آمریکا، باک راجرز و سوپرمن، وارد دنیای کتاب های مصور شدند و نزد کودکان محبوبیت یافتند.
ابر قهرمانان کتاب های مصور آمریکایی به تصویرگران فرانسوی، بلژیکی و ژاپنی و دیگر کشورها الهام بخشیدند تا قهرمانانی را که در فرهنگ های آنها ریشه داشتند بیافرنند. در دهه ۱٩٧۰، عرضه داستان های مصور به شکل کتاب و با همان حجم آغاز شد و دایره مخاطبان آنها گسترش یافت. از آنجا که هدف این کتاب ها هنوز سرگرم کردن بود، از پرداختن به سیاست احتراز می ورزیدند و مسائل کلیشه ای مربوط به گروه های اجتماعی را نادیده می گرفتند. تا اینکه “موش” وارد میدان شد و کتاب های مصور را به مسیرهای تازه تر و چالش انگیز تری سوق داد.
“موش،” کامیکس جنجال برانگیز
در سال ۱٩٩۱، آرت اشپیگلمن، کارکاتوریست آمریکایی “موش” را منتشر کرد. این یک رمان تصویری برای خوانندگان بزرگسال بود که به مسائل جدی مانند هولوکاست می پرداخت. “موش” تجربیات پدر و مادر یهودی هنرمند را طی جنگ دوم جهانی در لهستان بیان می کند. در این کتاب، نازی ها به شکل گربه، یهودیان به شکل موش، لهستانی ها به شکل خوک و آمریکایی ها به شکل سگ ترسیم شده اند. “موش” جنجال برانگیز شد ولی مورد تحسین هم قرار گرفت و مخاطبان جهانی پیدا کرد. برخی ظهور رمان های تصویری غیرداستانی را به منتشر شدن “موش” نسبت می دهند.
در حالیکه خوانندگان در اینترنت محتواهای بیشتری را از نظر می گذرانند، بسیاری از آنها یکپارگی بیشتری را بین تصاویر و متن ترجیح می دهند. و این به محبوبیت رمان های گرافیک افزوده است.
ماتیو اسمیت، استاد ارتباطات در دانشگاه ویتنبرگ در اسپرینگفلید، اوهایو می گوید: “تمامی عرصه رسانه ها- اینترنت، آگهی ها، نمادها – به سوی شمول تصویرها پیش می رود.”
او می افزاید، رواج دستگاه های موبایل تقاضا را برای سرگرمی های مبتنی بر تصویر تقویت کرده است.
از مخاطبان ویژه تا رواج عمومی
در حالیکه کتاب های تصویری غیرداستانی ابتدا مخاطبان مشخصی را به خود جلب می کردند، شیوه های به کار رفته در آنها اکنون در علوم، تاریخ، توصیه های عملی، زندگینامه ها، انتشارات مالی و دیگر حوزه ها محبوبیت یافته اند. ناشران که در نتیجه پایین آمدن هزینه ها تشویق شده اند، عناصر تصویری را به مطالب و موضوعاتی از بارداری دختران نوجوان و توفان کاترینا گرفته تا جنبش حقوق مدنی ایالات متحده و مناقشات قومی افزوده اند.
به گزارش هفته نامه ناشران، از اواخر دهه ۱٩۸۰ به این سو، فروش کتاب های تصویری غیر داستانی به طور مستمر افزایش یافته و در سال ٢۰۱۳ به ۴۱۵ میلیون دلار رسیده است، در حالی که رقم فروش برای کتاب های سنتی در همان سال ۵۰٢ میلیون دلار بوده است. و کتابخانه های عمومی کتاب های تصویری را از جمله محبوب ترین اقلام خود گزارش داده اند.
ناشران ابتدا پسران را به عنوان مخاطبان اصلی خود مورد توجه قرار دادند، اما امروز، بنا به گفته ناشر نرم افزار ComiXology ،زنان مهمترین مشتریان کتاب های گرافیک هستند. یک نتیجه گیری که می توان کرد این است که تمرکز بیشتر بر روی چهره های زنانه و موضوعات مشخص مورد علاقه زنان قرار دارد. کتاب تصویری “سَلی هیتکُت: مدافع حق رأی زنان،” که به آغاز جنبش فمینیستی در انگلستان مربوط می شود یکی از آثار پرفروش در ایالات متحده و انگلستان بود. قهرمان اصلی و ستاره کتاب مصور ماروِل که در سال ٢۰۱۴ به صورت دیجیتال انتشار یافت یک دختر مسلمان ساکن نیوجرسی است.
به تصویر بکشید
برخی از هنرمندان و نویسندگان معتقدند که رمان در فُرمت تصویری به آنها امکان می دهد که تجربیات همه قهرمانان داستان را به خواننده منتقل کنند.
جاش نیوفیلد می گوید: “از آنجا که کتاب های مصور درگیر شدن و تعامل خواننده را با متن، تصویرها و تحرک جاری میان صفحات را اقتضا می کنند، این سبب می شود که داستان در تخیل آنها جان بگیرد.” در سال ٢۰۰٧ او “ای. دی.: نیو اورلینز بعد از سیل” را درباره توفان کاترینا و پیامدهای آن منتشر ساخت. او می گوید، از آنجا که کتاب های مصور می توانند مستقیما به قلب مطلب وارد شوند، “من می توانستم خوانندگان را با آن لحظات، به موازات رویارویی چهره هایی از زندگی واقعی با بادها، باران، بالا آمدن سیلاب در اثر توفان، و بازگشتن به خانه ها و محله های ویران شده در ارتباط قرار دهم.
همانگونه که یک ضرب المثل می گوید، یک عکس ارزش هزار کلمه را دارد. جیانلوکا کونستانتینی، روزنامه نگار گرافیک، به مجله اینترنتی گلوبال کامنت گفت: “شما به جای این که صفحات زیادی را صرف شرح یک منظره بکنید، فقط آن را به تصویر می کشید.”
این چارچوب یا فرمت به شما امکان می دهد تا از گزارش مستقیم یک تجربه فراتر بروید. جو ساکو، که در روزنامه نگاری تصویری به عنوان پیشگام شناخته می شود، و رمان های تصویری”فلسطین” درباره رنج و محنت فلسطینی ها و “ناحیه امن در گُرازده” را در ارتباط با جنگ داخلی ۱٩٩۵- ۱٩٩٢ در بوسنی تولید کرده است، به مجله مادر جونزگفت: “من می توانم گذشته را به تصویر بکشم، ولی اگر شما عکاس یا فیلم ساز [مستند] باشید این کار برایتان دشوار است.”
قالب و چارجوب رمان تصویری به ویژه برای نقل خاطرات و گزارش های شخصی موثر است. “پرس پولیس،“ اثر مرجان ساتراپی که شرح بزرگ شدن او در ایران در جریان انقلاب اسلامی است، راه را برای داستان های شخصی بسیار متفاوت نظیر “بازی پرستوها” از ابی راشد؛ “راه پیمایی“، درباره جان لوئیس، عضو کنگره و نقش او در جنبش حقوق مدنی و “خواهرها”، اثر راینا تلجیمیر راجع به روابط نویسنده با خواهر جوان ترش در یک حومه شهری آمریکا، که بیش از یک میلیون نسخه فروش داشته، هموار ساخت.
شکسپیر در تصویرها
پروفسور اسمیت با اشاره به کتاب های تصویری درباره مسائل مالی، رسانه ها، مباحث ژنتیکی و دیگر موضوعات پیچیده و انتزاعی، معتقد است که هیچ محدودیتی برای مباحثی که می توانند در قالب تصویری مورد کاوش قرار گیرند وجود ندارد.
او در درسی پیرامون قوانین رسانه ای، از یک فرمت تصویری قانون اساسی ایالات متحده استفاده می کند. او بر این باور است که این قالب به قانون اساسی برای دانشجویان جان می بخشد، در حالیکه این کار از یک کتاب مفصل با متن سنگین و پر از فرضیه بافی ساخته نیست.
معلمان به طور روزافزونی از کتاب های مصور و رمان های تصویری برای ترویج سوادآموزی و تعامل با مهاجران تازه وارد که هنوز به انگلیسی مسلط نشده اند، و کودکان دارای اختلالات یادگیری و کسانی که برای آنها متون نوشته بهترین رویکرد آموزشی به شمار نمی رود، سود می جویند. برای دانش آموزان پیشرفته تر تعبیر تصویری آثار کلاسیک ادبی می تواند پلی به سوی درک معادل آن آثار به صورت متن ایجاد کند.
ایان مالیزوسکی، کتابدار و معلم، به مجله اینترنتی This گفت: “کتاب های مصور در زمینه های بسیار متفاوتی که مردم هنگام سوادآموزی در آنها مشکل داشته اند بسیار موثرند. آنها به عنوان عامل ایجاد برابری عالی هستند.”
