ایالات متحده، گرجستان و قزاقستان به منظور نگهداری ایمن از عوامل بیماری زا، نظارت بر شیوع بیماری های عفونی و واکنش به آنها، و نشر و ترویج تحقیقات در زمینه بهداشت عمومی، با هم شبکه ای از تازه ترین و مجهزترین آزمایشگاه ها را تشکیل داده اند.
برنامه همکاری و مشارکت بیولوژیکی نخست توسط وزارت دفاع ایالات متحده در پی سرقت مواد بیولوژیکی راه انداخته شد. اینگونه مواد در صورت استفاده در یک حمله تروریستی می توانست اثرات فاجعه باری بر سلامت انسان ها و حیوانات داشته باشد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه ۱٩٩۰، عوامل بیولوژیکی که به خوبی تحت محافظت نبودند چندین بار به سرقت رفتند و یا برای سرقت آنها تلاش شد. برای مثال، در سال ۱٩٩٢ مردان مسلح نمونه های میکرب طاعون و وبا را از یک آزمایشگاه در سوخومی در گرجستان ربودند. و در سال ۱٩٩۵، سارقانی که ظاهرا انگیزه شان به صحنه کشیدن یک حمله تروریستی با استفاده از عوامل بیولوژیک بود، کشت میکرب های طاعون، وبا و آنتراکس را از یک آزمایشگاه در آلماتی، قزاقستان دزدیدند.
شبکه آزمایشگاه هایی که در واکنش به چنین تهدیدهایی تشکیل داده شد، مرکز ریچارد جی. لوگار برای پژوهش های بهداشت عمومی در تفلیس، گرجستان؛ و آزمایشگاه مرجع مرکزی در آلماتی را شامل می شود. این دو مکان به منظور ایجاد اشتغال برای زیست شناسان محلی و ایمن تر کردن جوامع از طریق بستن آزمایشگاه های کنونی که از تجهیزات مدرن برخوردار نیستند، برگزیده شدند. آزمایشگاه های این شبکه می توانند نمونه های بیولوژیکی را بدون خطر بررسی کنند؛ نمونه هایی که در غیر اینصورت برای آزمایش به یک کشور سوم فرستاده می شدند و تمام دنیا را به خطر می انداختند.
مرکز لوگار که توسط دولت گرجستان مدیریت می شود می تواند به سرعت و به طور ایمن بیماری های عفونی را تشخیص دهد و در صورت شیوع یک واکنش سریع را تسهیل نماید. آزمایشگاه مرجع مرکزی در آلماتی که قرار است در ٢۰۱۶ تحت مدیریت دولت قزاقستان فعالیت های خود را آغاز کند همچنین نیز قادر خواهد بود بیماری ها را تشخیص داده و به آنها سریعا واکنش نشان دهد. (تا سال ٢۰۱۸، دولت های نام برده شده مالکیت کامل و مسئولیت تامین بودجه این آزمایشگاه ها را به عهده خواهند گرفت.)
تصحیح اتهامات نادرست
در حالیکه بعضی ها این برنامه را به عنوان یک تلاش مخفیانه از سوی ایالات متحده برای توسعه سلاح های بیولوژیکی جلوه داده اند، دانشمندان نامدار و برجسته گرجستان و قزاقستان این اتهامات را رد می کنند:
- در سال ٢۰۱۴، باخیت آتشبار، مدیر مرکز علمی قرنطینه و بیماری های مشترک انسان و دام در قزاقستان، با صراحت به روزنامه نگارانی که از مکان ساخت و ساز آزمایشگاه در قزاقستان دیدن می کردند، گفت: “هیچ سلاح بیولوژیکی در اینجا توسعه داده نخواهد شد.”
- ر سال ٢۰۱۵، طی بازدید گروهی از روزنامه نگاران ریانووستی، خبرگزاری بین المللی روسیه، دکتر زنداربک بکشین، مسئول ارشد امور بهداشتی قزاقستان بر ماهیت منحصرا غیرنظامی این طرح تاکید کرد، و به این نکته اشاره کرد که آزمایشگاه مرجع مرکزی “در چهارچوب یک توافقنامه میان دولتی به منظور کاهش تهدیدهای بیولوژیکی ساخته می شود.” بکشین گفت: “این آزمایشگاه ایمنی عوامل بیولوژیک موجود در قزاقستان را تضمین خواهد کرد.” او توضیح داد “افرادی که علاقه ای به بهبود و افزایش امنیت زیستی قزاقستان ندارند” شایعاتی را درباره این آزمایشگاه پخش می کنند.
- کتر امریان گامکرلیدز، مدیر کل مرکز ملی کنترل بیماری ها و بهداشت عمومی در تفلیس، که مدیریت مرکز لوگار را به عهده دارد، ادعای روسیه را مبنی بر اینکه این آزمایشگاه بخشی از عملیات ایالات متحده برای توسعه سلاح های بیولوژیک است را “کاملا پوچ” نامید. گامکرلیدز گفت که این آزمایشگاه با اروپا، ایالات متحده و کشورهای مجاور پیرامون پژوهش های علمی فعالانه همکاری می کند و از طرح های پیشنهادی جدید استقبال خواهد کرد.
- ر سال ٢۰۱۵، باتو کوتیلیا، سفیر سابق گرجستان در ایالات متحده و معاون دبیر شورای امنیت ملی گرجستان مقاله ای را منتشر کرد که در آن ادعاهای روسیه را مبنی بر اینکه مرکز لوگار، سلامت شهروندان گرجستان را به خطر می اندازد، رد کرد. او گفت، وضعیت دقیقا برعکس است. مرکز لوگار “به صیانت از شهروندان گرجستان در مقابل بیماری های عفونی و همه گیر کمک خواهد کرد، توسعه اقتصادی و کشاورزی را ترویج خواهد نمود و در تضمین امنیت جهانی تاثیرگذار خواهد بود.”
مقامات گرجستان و قزاقستان امکان دسترسی مرتب روزنامه نگاران، دانشمندان و مقامات خارجی به این آزمایشگاه ها فراهم آورده اند. پس از بازدید از مرکز لوگار در ماه اوت ٢۰۱۳ الکساندر روگاتکین، یک روزنامه نگار روسی از کانال دولتی تلویزیون روسیه گزارش داد که هیچ سلاح بیولوژیکی در این تاسیسات تولید نمی شود و به وزیر امور خارجه روسیه اطمینان داد که جای هیچ نگرانی نیست. افزوده بر این، روگاتکین از اینکه مسئولان آزمایشگاه آشکارا به همه پرسش های او پاسخ دادند، ابراز تعجب کرد.
ایوان جیستراب، سفیر چک در گرجستان نیز همراه با سایر دیپلمات ها در سپتامبر ٢۰۱۳ از مرکز لوگار دیدن کرد و اشاره کرد که از گروه او با “صداقت خارق العاده ای” استقبال شد. آنها می توانستند هر سوالی که می خواستند مطرح کنند و هر آنچه که می خواستند در آزمایشگاه ببینند. جیستراب گفت: “من مطمئن هستم که این مرکز علمی منحصرا به پژوهش های صلح آمیز اختصاص دارد.”