ناتو که برای بزرگداشت هفتاد و چهارمین سالگرد تأسیس این نهاد در ۴ آوریل ۱۹۴۹ آماده می شود، موفقیت ها و دستاوردهای چشمگیری را در طی سال ها فعالیت کسب کرده است.
دریا سالار بازنشسته ایالات متحده، جیمز استاوریدیس، فرمانده ارشد سابق متحدین برای اروپا (۲۰۱۳-۲۰۰۹) از “کارنامه بی نقص ناتو در جلوگیری از حمله علیه کشورهای عضو” به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهای این ائتلاف یاد می‌کند.
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پس از جنگ جهانی دوم عمدتاً در پاسخ به تهدیدی که اتحاد جماهیر شوروی علیه صلح در اروپا ایجاد می کرد، تأسیس گشت.
قلب اساسنامه ناتو، پیمان واشنگتن، ماده ۵ آن و تعهد به دفاع جمعی است. طبق ماده پنجم حمله به یک کشور عضو این ائتلاف که در حال حاضر ۳۰ کشور را در بر می گیرد، حمله به همه اعضای آن تلقی می شود. همانطور که پرزیدنت بایدن تأکید کرده است تعهد ایالات متحده به ماده پنجم این پیمان، تعهدی آهنین است.
پایان دادن به قرن ها خصومت
پیش از دو جنگ جهانی، اروپا متحمل خصومت های تقریباً مستمری در سرتاسر قاره شده بود، از جمله جنگ صد ساله (۱۴۵۳–۱۳۳۷)، مبارزه بین انگلستان و فرانسه بر سر جانشینی تاج و تخت فرانسه؛ جنگ سی ساله (۱۶۴۸–۱۶۱۸)، یک درگیری مذهبی که عمدتاً در اروپای مرکزی در گرفت؛ جنگ هفت ساله (۱۷۶۳-۱۷۵۶) بین بریتانیای کبیر و فرانسه؛ جنگ های ناپلئونی (۱۸۱۵-۱۸۰۳) بین فرانسه و گروهی از دیگر قدرت های مختلف اروپایی؛ و جنگ فرانسه و پروس (۱۸۷۱-۱۸۷۰). دو جنگ جهانی (۱۹۱۸-۱۹۱۴و ۱۹۴۵-۱۹۳۹) ویرانی بی نظیری را در این قاره رقم زدند.
در طول جنگ سرد (۱۹۹۱-۱۹۴۵)، ناتو هوشیار باقی ماند و از ویرانی وحشتناکی که جنگ جهانی سوم می توانست به همراه داشته باشد، جلوگیری کرد. ناتو به حفظ و پیشبرد صلح و دموکراسی در بیشتر نقاط قاره کمک کرد و همکاری بین کشورهای اروپایی و همچنین کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس را ارتقا داد.
اروپا پس از جنگ سرد با پایان یافتن قرن بیستم با چالش های امنیتی جدیدی روبرو شد. ائتلاف ناتو اولین عملیات بزرگ خود را در بوسنی و هرزگوین انجام داد و راه را برای پایان جنگ ۱۹۹۵-۱۹۹۲ در این کشور هموار کرد و باری دیگر در اواخر سال های دهه ۱۹۹۰ به جنگ کوزوو پاسخ داد.
استاوریدیس می‌گوید که کشورهای عضو ناتو، علاوه بر همکاری در تمام زمینه های ائتلاف و امنیت متفقین، “به طور کلی ارزش های اساسی مشترکی در دموکراسی، آزادی، آزادی بیان، برابری جنسیتی و برابری نژادی” دارند.
یک ائتلاف به طور بی نظیری تطابق پذیر
جیمز گلدگایر، کارشناس ناتو و استاد دانشگاه امریکن، در مورد روند پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو گفت: “این دو کشور به تضمین امنیت و ثبات در شمال اروپا کمک خواهند کرد.” به گفته او، وضعیت آنها به عنوان “دموکراسی های مستقر” مشارکت در ناتو به عنوان یک ائتلاف نظامی و به عنوان یک نهاد مبتنی بر ارزش های مشترک را تضمین می کند.
بحران های جدیدی در قرن بیست و یکم پدیدار شده اند. روسیه به کشورهای غیر عضو ناتو در اروپا حمله کرده است: گرجستان در سال ۲۰۰۸ و اوکراین، ابتدا در ۲۰۱۴ و سپس یک حمله تمام عیار در ۲۰۲۲.
کیمبرلی مارتن، دانشمند علوم سیاسی در کالج بارنارد و دانشگاه کلمبیا گفت: “تهاجم روسیه به اوکراین بدون هیچ تردیدی نقش همچنان مهم ناتو را ثابت کرد. پوتین به القای یک حس هدفمندی جدید و ارتقای اتحاد در ناتو کمک کرده است.”
حمله غیر موجه پوتین به اوکراین را می توان تا حدی یک تلاش برای آزمایش قدرت ناتو تلقی کرد. به گفته مارتن، این ائتلاف تا کنون آزمون خود را با موفقیت پشت سر گذاشته است. در این رویکرد “ایالات متحده با پاسخ های سریع، خلاقانه و مشارکتی، متکی بر روابط طولانی و پایدار واشنگتن با شرکای خود در ناتو پیشرو بوده است.”
مارتن افزود: “ناتو همیشه یک ائتلاف به طور بی نظیری تطابق پذیری بوده است و امروز نیز همچنین باقی مانده است و به عنوان چراغ راه دموکراسی ها در سایر مناطق جغرافیایی برای پیوستن به همکاری امنیتی عمل می کند. برای مثال، اخیراً کشورهای غیر عضو استرالیا، نیوزلند، ژاپن و کره در نشست ۲۰۲۲ ناتو شرکت کردند. هیچ گروهی از کشورهای اقتدارگرا – نه در دوران جنگ سرد و نه اکنون – نمی تواند با هدف مشترک اعضای ناتو همخوانی داشته باشند.”
